फायद्याची पपई शेती : खानदेशातील सध्याची स्थिती व भविष्यातील संधी

पारंपारिक शेतीमध्ये बदल केल्यास शेती फायद्याची ठरू शकते कशा पद्धतीने फायद्याची पपई शेती ठरू शकते यामधील संधी आणि बाजारभाव या संदर्भात आपण या लेखामध्ये सविस्तरपणे माहिती जाणून घेणार आहोत.

महाराष्ट्रात पपई शेती गेल्या काही वर्षांत मोठ्या प्रमाणात विस्तारली आहे. कमी वेळेत जास्त उत्पन्न देणारे व बाजारात नेहमी मागणी असलेले हे फळ शेतकऱ्यांसाठी “फायद्याची पपई शेती” ठरत आहे. मात्र सध्याच्या कमी भावामुळे शेतकरी अडचणीत आले आहेत.

पपईचा खर्च आणि उत्पादन यामध्ये समतोल साधण्यासाठी चांगल्या दराची आवश्यकता आहे.

पुढील यशोगाथा देखील पहा पेरू फळबाग शेती मधून लाखो रुपयांचे उत्पन्न काढणारा शेतकरी

खानदेशातील पपईचे उत्पादन व आवक

नंदुरबार जिल्ह्यात सर्वाधिक म्हणजे सुमारे ७ हजार हेक्टरवर पपई लागवड झाली आहे. यापैकी शहादा तालुक्यातच पाच हजार हेक्टर पपई आहे. धुळे जिल्ह्यातील शिरपूर तसेच जळगाव जिल्ह्यातील यावल, चोपडा, जामनेर, मुक्ताईनगर व रावेर तालुक्यांत पपई शेती मोठ्या प्रमाणात आहे.

सध्या खानदेशात पाच ते सहा ट्रक दररोज पपईची आवक होत आहे. सुरुवातीच्या टप्प्यात काढणी सुरू झाली असून ऑक्टोबरपासून मोठ्या प्रमाणात उत्पादन बाजारात येते.

पुढील माहिती पण वाचा कंटोला शेतीची माहिती

पपई दरांची घसरण – शेतकऱ्यांच्या समस्या

मागील वीस ते पंचवीस दिवसांपासून खानदेशात पपईचे दर १५ ते १७ रुपये प्रति किलो स्थिर आहेत. आवक कमी असूनही दरात वाढ झालेली नाही.
शेतकऱ्यांची अपेक्षा आहे की जागेवर किंवा शहरात १८ ते २० रुपये प्रति किलो दर मिळावा.

पूर्वी सुरुवातीच्या काळात शिवार खरेदीला ३० ते ३५ रुपये दर मिळत होते. नोव्हेंबरमध्ये सरासरी दर २० रुपये, तर अखेरीस १२ ते १५ रुपये प्रति किलोपर्यंत घसरले होते. डिसेंबर-जानेवारीत दर कमी राहिले, परंतु फेब्रुवारीत थोडीशी सुधारणा झाली. यंदा मात्र दरात अपेक्षित वाढ दिसून येत नाही.

उत्पादन खर्च विचारात घेतल्यास १५ रुपये प्रति किलो दर शेतकऱ्यांना परवडत नाही. परिणामी पपई शेतीतून अपेक्षित नफा मिळत नाही.

पुढील माहिती पण वाचा झेंडू शेती लाख मोलाची १५ गुंठ्यात दिड लाख उत्पन्न zendu sheti mahiti in marathi

खरीदार व बाजारपेठेतील परिस्थिती

धुळे, नंदुरबारसह राजस्थान व दिल्ली येथील व्यापारी पपई खरेदी करतात. शहादा व शिरपूर येथे अनेक एजंट असून ही मंडळी शेतकऱ्यांकडून पपईची थेट खरेदी करतात. पपई नाशवंत असल्यामुळे शेतकऱ्यांना लवकर विक्री करावी लागते. या परिस्थितीचा गैरफायदा घेत दर कमी केले जातात, असा आरोप शेतकरी करत आहेत.

पपईची साठवणूक उत्तरेत केली जाते. मागणी व आवक वाढली की बाजारात दर बदलतात. पण सुरुवातीच्या टप्प्यात दर स्थिर राहतात, ज्यामुळे शेतकऱ्यांवर आर्थिक ताण येतो.

फायद्याची पपई शेती कशी करावी?

पपई हे कमी कालावधीत उत्पादन देणारे पीक आहे. लागवडीनंतर फक्त ६ ते ८ महिन्यांत फळे येतात. योग्य व्यवस्थापन केल्यास प्रति हेक्टर ३० ते ४० टन उत्पादन घेता येते.

शेतकऱ्यांनी फायद्याची पपई शेती करण्यासाठी पुढील बाबींवर लक्ष द्यावे:

1. योग्य जातींची निवड – रेड लेडी, तैवान हायब्रिड, पूसा ड्वार्फ या जाती बाजारात मागणी असलेल्या आहेत.
2. सिंचन व्यवस्थापन – ठिबक सिंचनामुळे पाणी बचत व उत्पादन वाढ होते.
3. खत व्यवस्थापन – सेंद्रिय खताबरोबर NPK संतुलित प्रमाणात वापरावे.
4. कीड व रोग नियंत्रण – पांढरी माशी, मावा, थ्रिप्स व रिंग स्पॉट व्हायरस या रोगांवर वेळीच उपाय करणे गरजेचे आहे.
5. मार्केटिंग व थेट विक्री – शेतकऱ्यांनी सहकारी संस्था, शेतकरी गट तयार करून थेट बाजारपेठेत विक्री करावी. यामुळे दलालांवरील अवलंबित्व कमी होईल.

पपई शेतीचे फायदे

• कमी कालावधीत जास्त उत्पादन.
• फळांना बाजारात वर्षभर मागणी.
• निर्यातक्षम पीक – उत्तर भारत, मध्य भारत व आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेतही पपईला मागणी आहे.
• आरोग्यदायी फळ म्हणून पपईचा वापर वाढतोय, त्यामुळे भविष्यातील संधी प्रचंड आहेत.

भविष्यातील संधी पपई शेतीसाठी संधी

सध्या दर कमी असले तरी पुढील काळात मागणी व आवक वाढेल, असा अंदाज वर्तवला जात आहे. फळ प्रक्रिया उद्योगात पपईचा वापर मोठ्या प्रमाणात होतो. जॅम, ज्यूस, पपई पावडर, तसेच औषध उद्योगात पपईला मागणी आहे.

शेतकऱ्यांनी जर साठवणूक, प्रक्रिया व थेट विक्री याकडे लक्ष दिले तर पपई शेती अधिक फायदेशीर ठरू शकते. सरकारकडून साठवणूक सुविधा व प्रक्रिया उद्योगाला चालना दिल्यास पपई उत्पादक शेतकऱ्यांचे उत्पन्न दुप्पट होऊ शकते.

बातमी पहा

फायद्यची पपई शेती लेखाचा सारांश

खानदेशातील पपई शेती ही शेतकऱ्यांसाठी फायद्याची पपई शेती ठरू शकते. मात्र सध्याचे दर उत्पादन खर्च भागवत नाहीत. किमान २० रुपये प्रति किलो दर जागेवर मिळणे गरजेचे आहे. योग्य पिक व्यवस्थापन, सहकारी विपणन व शासकीय मदत मिळाल्यास पपई शेती शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नात मोठी भर घालू शकते.

भविष्यातील वाढत्या मागणी व प्रक्रिया उद्योगामुळे पपई शेती ही “फायद्याची शेती” म्हणून ओळखली जाईल यात शंका नाही.